Zmiany w świadczeniach opiekuńczych

Zmiany w świadczeniach opiekuńczych. W 2024 roku modyfikacji ulegną regulacje dotyczące świadczenia pielęgnacyjnego. Ponadto ustawa wprowadza nowy rodzaj pomocy – świadczenie wspierające. Specjalny zasiłek opiekuńczy przejdzie do historii, chociaż przepisy przejściowe pozwolą w niektórych sytuacjach na pobieranie świadczeń na dotychczasowych zasadach.

Świadczenie pielęgnacyjne w 2024 roku będzie wynosić 2988 zł. Oznacza to podwyżkę względem poprzedniego roku o 530 zł. Nowy rok przyniesie jednak o wiele więcej zasadniczych zmian w kontekście tego świadczenia.

Reforma modelu świadczeń opiekuńczych związana jest przede wszystkim z prowadzoną od lat walką rodziców / opiekunów dzieci z niepełnosprawnością o godne warunki sprawowania opieki – możliwość pracy zarobkowej (aktywności zawodowej), pobierania emerytur i rent, czy też zwiększenia kwoty wsparcia w przypadku opieki nad więcej niż jedną osobą z niepełnosprawnością. Umożliwi to świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach (nowe świadczenie pielęgnacyjne).

Jeśli wolisz obejrzeć film, możesz zapoznać się z treścią artykułu w Youtube:

Świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach od 2024 roku

• może otrzymać osoba aktywna zawodowo – zatrudnienie opiekuna nie będzie miało już wpływu na możliwość pobierania świadczenia;
• może otrzymać osoba pobierająca emeryturę / rentę – dotychczas nie było to możliwe;
• może być wypłacone zgodnie z zasadą tzw. wielokrotności, jeśli opiekun będzie sprawował opiekę nad więcej niż jedną osobą z niepełnosprawnością w wieku do ukończenia 18 roku życia, kwota świadczenia pielęgnacyjnego zostanie podwyższona o 100% na drugą i każdą kolejną osobę;
• będzie wypłacane do końca następnego miesiąca po miesiącu zgonu osoby wymagającej opieki – dotychczas uprawienie kończyło się równo z datą śmierci, co powodowało nienależnie pobrane świadczenia i nie zapewniało ochrony opiekunowi od momentu zgonu osoby wymagającej opieki do czasu wypłacenia zasiłku dla bezrobotnych;
• będzie wypłacane do ukończenia przez dziecko 18 roku życia, a po uzyskaniu przez dziecko pełnoletności osoba z niepełnosprawnością lub jej przedstawiciel będzie mógł ubiegać się o nową formę pomocy – świadczenie wspierające;
• może otrzymać małżonek sprawujący opiekę lub inna osoba, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, a także m.in. rodzina zastępcza, rodzinny dom dziecka lub dyrektor określonej placówki opiekuńczej – dotychczas katalog ten był bardzo ograniczony i nie uwzględniał np. małżonka.

Wyżej wymienione warunki dotyczą świadczenia pielęgnacyjnego na nowych zasadach od 01.01.2024 roku. Co niezwykle ważne nie dotyczą one osób, które na zasadzie zachowania praw nabytych, będą pobierać to świadczenie na podstawie przepisów dotychczasowych. 

Osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne w związku z opieką nad dzieckiem w wieku do ukończenia 18. roku życia, która będzie chciała po 31.12.2023 r. otrzymać świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach musi po tej dacie zrezygnować z pobierania świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie starych przepisów i złożyć wniosek o przyznanie tego świadczenia na podstawie nowych przepisów. 

W związku z tym niezwykle ważne jest, aby dokładnie zapoznać się ze szczegółowymi warunkami nowych przepisów i w zależności od sytuacji podjąć decyzję czy pozostać przy starych zasadach na mocy przepisów przejściowych, czy też skorzystać z zasad nowego świadczenia pielęgnacyjnego. Można je znaleźć na stronie MRIPS oraz zapoznać się z pytaniami w tym zakresie.

Świadczenie wspierające

Zmiany w świadczeniach opiekuńczych. Od 01.01.2024 r. wprowadza się świadczenie wspierające, które skierowane jest bezpośrednio do osób z niepełnosprawnościami po ukończeniu 18 roku życia. Uprawnionymi są osoby z niepełnosprawnościami, które uzyskają decyzję, ustalającą poziom potrzeby wsparcia na poziomie od 70 pkt do 100 pkt w skali potrzeby wsparcia o której mowa w art. 4b ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Prawo do złożenia wniosku jest niezależne od przyznanego stopnia niepełnosprawności.

Rozstrzygnięcia w tym zakresie wydawać będą Wojewódzkie Zespoły do spraw Orzekania o Niepełnosprawności (Wojewoda) – po uprzednim złożeniu wniosku. Natomiast samo przyznanie jak i wypłata świadczenia wspierającego będzie odbywać się w ZUS – wymaga to złożenia elektronicznego wniosku w tej instytucji, co można zrobić od 01.01.2024 roku.

Świadczenie wspierające będzie przysługiwało w wysokości od 40% wysokości renty socjalnej do maksymalnej wysokości – 220% renty socjalnej netto:

• 40% renty socjalnej – w przedziale punktowym 70 – 74;
• 60% renty socjalnej – w przedziale punktowym 75 – 79;
• 80% renty socjalnej – w przedziale punktowym 80 – 84;
• 120% renty socjalnej – w przedziale punktowym 85 – 89;
• 180% renty socjalnej – w przedziale punktowym 90 – 94;
• 220% renty socjalnej – w przedziale punktowym 95 – 100.

Będzie przyznawane nie wcześniej niż od dnia ustalenia przez Wojewódzki Zespół do spraw Orzekania o Niepełnosprawności poziomu potrzeby wsparcia. W przypadku wniosków złożonych w roku 2024 będzie to określane od dnia złożenia wniosku. Renta socjalna wyniosła w 2023 roku 1588,44 zł. Od 01.03.2024 roku wysokość renty socjalnej to 1780,96 zł.

Wskazano terminy od kiedy będzie dostępne świadczenie wspierające: 

• od 01.01.2024 r. – z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia w przedziale punktowym 87 – 100;
• od 01.01.2025 r. – z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia w przedziale punktowym 78 – 86;
• od 01.01.2026 r. – z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia w przedziale punktowym 70 – 77.

Harmonogram nie dotyczy osób wymagających opieki, na które na dzień 31.12.2023 r. na podstawie przepisów dotychczasowych, przyznano prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, albo zasiłku dla opiekuna, a także osób na które opiekun od 01.01.2024 r. zdecyduje się pobierać nowe świadczenie pielęgnacyjne – niezależnie od ilości otrzymanych punktów.

Przepisy przejściowe i znikające świadczenia

Zmiany w świadczeniach opiekuńczych. W związku z wprowadzonymi zmianami istnieje możliwość pobierania świadczeń w formie znanej do 31.12.2023 roku, w przypadku gdy istniało przyznanie w tym okresie lub został złożony wniosek, oczekujący na rozpatrzenie. Jest to realizacja zasady praw nabytych.

Opiekunowie zachowają prawo do świadczeń na dotychczasowych zasadach także w sytuacji wygaśnięcia ważności dotychczasowych orzeczeń osób nad którymi sprawują opiekę pod następującymi warunkami:

• wniosek o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia;
• wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego zostanie złożony w terminie 3 miesięcy, licząc od dnia wydania nowego orzeczenia o niepełnosprawności.  

W przypadku specjalnego zasiłku opiekuńczego, warunkiem kontynuacji wypłaty na dotychczasowych zasadach jest złożenie wniosku o to świadczenie na kolejny okres zasiłkowy w terminie 3 miesięcy, od dnia następującego po dniu, w którym zakończył się dotychczasowy okres zasiłkowy. 

W pozostałych przypadkach specjalny zasiłek opiekuńczy i zasiłek dla opiekuna z dniem 01.01.2024 r. przechodzą do historii. Zobacz także: Świadczenia w Polsce

Ocena rozwiązań

Podsumowując, pokuszę się o krótką ocenę nowych rozwiązań. Uważam, że są one dobre, niemniej jednak należy zachować pewną ostrożność i nie podejmować pochopnych kroków bez oceny konkretnej sytuacji danej rodziny – szczególnie w pierwszych miesiącach obowiązywania nowych przepisów.

Wiąże się to przede wszystkim z faktem, że nie wiadomo jeszcze jakie kryteria merytoryczne będą uwzględniane przez Wojewódzkie Zespoły do spraw Orzekania o Niepełnosprawności. Ma być to podejście całościowe, nie zaś nakierowane wyłącznie na dokumentację zdrowotną danej osoby, występującą o świadczenie wspierające. Ocena ta będzie niezwykle istotna, bo rzutować będzie na wysokość przyznanego świadczenia.

Aktualizacja: Dnia 28.11.2023 r. MRIPS wydało Rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 23 listopada 2023 r. w sprawie ustalania poziomu potrzeby wsparcia. Opisano w nim kryteria, które będą uwzględniane przy ustaleniu poziomu wsparcia – zachęcam do zapoznania się z nimi.

Świadczenie pielęgnacyjne na starych zasadach umożliwia pobieranie go na osobę wymagającej opieki powyżej 18 roku życia. Nie trudno wyobrazić sobie sytuację, w której dziecko ma 17 lat, a jego opiekun nie podejmował od lat pracy zarobkowej. Przejście na świadczenie pielęgnacyjne wg nowych zasad może być w takim przypadku ryzykowne.

Opiekun może mieć problem z szybkim znalezieniem pracy, kiedy dziecko skończy 18 lat, bo od lat nie był aktywny na rynku pracy – uniemożliwiały to regulacje, dotyczące świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach. Z kolei dorosłemu już dziecku może przysługiwać świadczenie wspierające, jednak zarówno uprawienie jak i jego wysokość zależna będzie od uzyskanej oceny punktowej.

Może dojść do sytuacji, w której ocena ta będzie niska, co przełoży się na realne zmniejszenie pobieranej kwoty w porównaniu do świadczenia pielęgnacyjnego. Ponadto, opiekun będzie musiał szybko znaleźć pracę zarobkową, bo pozostanie bez wsparcia.

Przewidziano co prawda przepisy osłonowe dla opiekunów – możliwość opłacania składek społecznych, czy też programy aktywizacji zawodowej, jednakże nie wiąże się to ze świadczeniem pieniężnym.

Z drugiej strony możemy mieć do czynienia z przypadkiem, gdy rodzic 17 – letniego dziecka ma realne perspektywy na rynku pracy. Chciałby wrócić do aktywności, zarobić środki potrzebne na poprawę jakości życia rodziny. W takim przypadku przejście na świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach będzie korzystne.

Ponadto, dziecko po uzyskaniu pełnoletności wystąpi o świadczenie wpierające. W zależności od oceny punktowej, może uzyskać nawet do 220% renty socjalnej, co stanowi kwotę wyższą niż ta wypłacana w ramach świadczenia pielęgnacyjnego. Finalnie pensja rodzica + świadczenie wspierające dla dorosłego dziecka spowoduje dużą poprawę sytuacji finansowej rodziny.

Ciekawym rozwiązaniem może być wystąpienie przez dorosłe dziecko o ocenę punktową przez Wojewódzki Zespół do spraw Orzekania o Niepełnosprawności i dopiero później podejmowanie ewentualnej decyzji.

Samo otrzymanie oceny nie jest tożsame ze złożeniem wniosku o świadczenie wspierające. Zrezygnować ze świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach można w każdej chwili, jednakże pochopne przejście na nowe zasady lub wniosek o świadczenie wspierające spowoduje, że zasada praw nabytych wygaśnie.

Uwaga: Obecnie nie odpowiadam na pytania związane ze świadczeniem wspierającym – dziękuję za zrozumienie.

Autor: Radosław Orzechowski

Grafika: Pixabay